اخبار و روایات عامه در باره ائمه دوازدهگانه علیهم السّلام
اگر کسى روایت و خبرى را نقل کرد و به صحت او معترف شد و صدورش را تصدیق کرد ولى شخص دیگرى با اصل حدیث موافقت نمود و در مضمون تشکیک کرد، بدیهى است در اینجا اختلاف از نظر دلالت و معنى است، و الا هر دو در صحت روایت اتفاق دارند، زیرا اگر آن حدیث باطل و مخدوش بود تواتر در نقل آن موردى نداشت، و منکرین این گونه روایات داعى بر نقل آن را نداشتند.
البته پیداست که نقل این گونه اخبار بر علیه مخالفین است، و آنان میبایست طبق عرف و نظریه خودشان این گونه روایات را که مورد احتجاج شیعه است رد کنند، و لیکن چون صدور این اخبار از معدن وحى و تنزیل ثابت شده و براى آنها معارضى در بین نیست لذا محدثین عامه اگر چه از نظر مضمون با علماى امامیه اختلاف دارند این احادیث را نقل کردهاند.
پس بنا بر این چون اخبار وارده در باره ائمه اثنا عشر علیهم السّلام از طرف گروهى از
زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام، متن، ص: 503
علماى عامه وارد شده و با سندهاى محکم در کتب و مسانید ثابت گردیده است، لذا صحت صدور این گونه روایات مسلم بوده و باید این اخبار مورد بحث را قطعى الصدور دانست، و اینک چند روایت را که بزرگان اصحاب حدیث در این موضوع با سلسله نقل کردهاند ذیلا بیان مىشود: 1- سعد بن ابى وقاص گوید: براى جابر بن سمره نوشتم از اخبارى که از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدهاى برایم ذکر کن، جابر براى من نوشت که روز جمعه هنگام شب که اسلمى را رجم میکردند از پیغمبر شنیدم میفرمود: دین من تا روز قیامت پابرجا خواهد بود، دوازده نفر از قریش خلیفه شما خواهند شد و پس از این دروغگویانى بیرون میگردند، و من از آن جناب شنیدم فرمود: من روز قیامت مانند علمى در کنار حوض خواهم بود و مردم بوسیله من راه به حوض خواهند یافت (این روایت را مسلم در صحیح خود از ابى بکر بن ابى شیبه و قتیبة بن سعید روایت میکند.) 2- عامر بن سعد از ابن سمره عدوى درخواست کرد از روایاتى که از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدهاید براى من ذکر کنید، ابن سمره نوشت از پیغمبر شنیدم میفرمود:
دین همواره ثابت خواهد ماند و خداوند دوازده نفر خلیفه از قریش بیرون خواهد آورد، پس از این دروغگویانى که اکنون در مقابل من نشستهاند خروج خواهند کرد، و من در کنار حوض کوثر خواهم ایستاد و مردم توسط من راهنمائى خواهند گردید. 3- جابر بن سمره گوید: از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدم فرمود: بعد از من دوازده امیر خواهند آمد، بعد از این پیغمبر جملهاى بر زبان راندند که من او را نفهمیدم از مردم پرسیدم آنها گمان میکردند که حضرت فرمود: این امراى دوازدهگانه از قریش میباشند (این دو روایت را مسلم در صحیح خود نقل کرده است) 4- جابر بن سمره گوید: به اتفاق پدرم خدمت حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله رسیدیم حضرت به من فرمود: این دین منقضى نخواهد شد- یا نخواهد گذشت- تا آنگاه که دوازده نفر خلیفه در میان شما ظاهر گردند، بعد از این پیغمبر مطلبى فرمودند که من
زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام، متن، ص: 504
او را نشنیدم، سپس از حاضرین پرسیدم گفتند: حضرت رسول فرمود: همه این خلفاء از قریش خواهند بود. 5- جابر بن سمره گوید: از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدم میفرمود: کسى که دنبال این دین برود ضرر و زیان نخواهد دید تا آنگاه که دوازده نفر خلیفه که همه آنها از قریش هستند بیرون خواهند شد. 6- عون بن ابى حجیفه از پدرش روایت میکند که حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمود: امور افراد امتم همواره در خیر و خوشى و صلاح خواهد بود تا آنگاه که دوازده نفر خلیفه که از قریش هستند ظاهر گردند.
شیخ مفید ابو عبد اللَّه محمّد بن محمّد بن النعمان اخبار و روایات ذیل را در کتاب خود ذکر کرده است. 7- مسروق گوید: مادر نزد عبد اللَّه بن مسعود بودیم، که مردى از وى پرسید آیا پیغمبر شما نگفت که بعد از وى چند خلیفه خواهند آمد، عبد اللَّه گفت: چرا فرموده است، و لیکن کسى تا کنون این موضوع را از من نپرسیده است و تو هم که جوان هستى از این مطالب اطلاع ندارى، من از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدم فرمود: بعد از من خلفاء به اندازه نقباى بنى اسرائیل و حضرت موسى خواهند بود، و اینان دوازده نفرند که همگان از قریش میباشند.
این روایت از طرق متعددى رسیده و لیکن در یکى از طرق مطالب زائدى دارد که: مسروق گفت: ما در نزد عبد اللَّه نشسته بودیم و او به ما قرآن تعلیم میکرد، در این هنگام مردى بوى گفت: یا ابا عبد الرحمن شما از پیغمبر نپرسیدید که بعد از وى چند خلیفه خواهند آمد؟ عبد اللَّه گفت: از هنگامى که از عراق وارد شدهام کسى این موضوع را از من نپرسیده است، ما از حضرت رسول پرسیدیم فرمودند: خلفاء من دوازده نفرند مانند نقباء بنى اسرائیل. 8- انس بن مالک گوید: حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله فرمود: این دین همواره پا بر جا خواهد بود تا آنگاه که دوازده نفر از قریش ظاهر گردند، و هر گاه اینان بروند
زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام، متن، ص: 505
زمین اهلش را فرو خواهد برد- تا آخر حدیث. 9- جابر بن سمره گوید: از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله شنیدم فرمود: پس از من دوازده نفر خلیفه که از قریش هستند بیرون خواهند شد، پرسیدند پس از آنها چه خواهد شد؟ فرمود: بعد از این دوران نفث و نفاث خواهد آمد. 10- جابر بن سمره از حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله روایت کرده که آن جناب فرمود:
مسلمانان همواره منصور خواهند بود تا آنگاه که به دوازده خلیفه متوجه شوند، در این هنگام گفتگو زیاد شد و من گفتار پیغمبر را نفهمیدم، پس از این پرسیدم گفتند:
حضرت فرمود: این خلفاى دوازدهگانه از قریش خواهند بود. 11- ابو حجیفه از پدرش روایت کرده که وى گفت: من در خدمت حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله بودم و عمویم هم در مقابل من بود، پیغمبر فرمود: امور زندگى امت من همواره در خیر و صلاح خواهد بود تا آنگاه که دوازده نفر خلیفه که همه آنها از قریش هستند بیایند. 12- ربیعة بن سیف گوید: ما در نزد شقیق اصبحى بودیم که وى گفت: از عبد اللَّه ابن عمر شنیدم میگفت: از پیغمبر شنیدم میفرمود: پس از من دوازده نفر خلیفه خواهند بود. 13- عبد اللَّه بن عمر به ابو الطفیل گفت: پس از حضرت رسول دوازده خلیفه خواهند آمد و پس از آن دوره نفث و نفاث است. 14- عبایة بن ربعى از ابن عباس روایت کرده که وى گفت: در هنگام وفات پیغمبر از وى پرسیدم اگر شما از دنیا رفتى به که رجوع کنیم؟ پیغمبر اشاره کردند بطرف على بن ابى طالب و فرمودند: وى با حق است و حق هم با او میباشد، بعد از او هم یازده نفر امام خواهند آمد که اطاعت آنان واجب است، همان گونه که اطاعت از من واجب میباشد. 15- ابن مثنى از پدرش روایت میکند که وى گفت: از عائشه پرسیدم چند خلیفه پس از پیغمبر خواهند آمد؟ عائشه گفت: پیغمبر به من خبر دادند که دوازده خلیفه بعد از وى مىآیند، گفتم: آنان که هستند؟ عائشه گفت: اسامى آنها را پیغمبر
زندگانى چهارده معصوم علیهم السلام، متن، ص: 506
املاء فرموده و اکنون در مکتوبى نزد من محفوظ است، گفتم: پس او را به من نشان دهید، وى از اظهار اسامى آنان امتناع کرد. 16- اسحاق بن سلیمان گوید: پدرم میگفت: یکى از روزها در نزد هارون الرشید بودیم، در مجلس او صحبت مهدى و عدل او به میان آمد و در این مورد گفتگوى زیادى شد، رشید گفت: من خیال میکنم شما پنداشتهاید پدر من همان مهدى است که اینک از عدل وى گفتگو مىشود. 17- ابن عباس روایت میکند که حضرت رسول صلى اللَّه علیه و آله به پدرم عباس گفت:
دوازده نفر از فرزندانم به حکومت و خلافت خواهند رسید، و سپس کارهاى ناراحتکننده و امور سختى پیدا خواهد شد، و بعد از این مهدى ظاهر میگردد، این مهدى از فرزندان من میباشد، خداوند امور وى را در یک شب اصلاح خواهد کرد و مقدمات ظهور او را آماده خواهد ساخت، مهدى زمین را از عدل و داد پر خواهد نمود پس از اینکه از ظلم و جور پر شده باشد وى مدتى در زمین زندگى خواهد کرد و بعد از وى دجال پیدا خواهد شد.
اخبار و روایاتى که در بالا ذکر شد مقدارى از اخبار وارده در این باب است که مخالفین در عدد أئمه اثنا عشر علیهم السّلام نقل کردهاند، اکنون معلوم شد مخالفین مانند شیعه این روایات را ذکر کردهاند و منکر مضمون حدیث نشدهاند، و این خود دلیل است که خداوند آنان را وادار کرده است تا این گونه روایات را در کتب خود بیاورند، تا حجت براى آنها باشد، و این خود خرق عادت و از امور عادى خارج است و خداوند بدین وسیله مشکلات را آسان میکند و دلها را تغییر میدهد.